LEERPLICHT/LEERRECHT

LVS kan adviseren en ondersteunen bij schoolverzuim en -uitval. Daarbij stellen we problemen van leerlingen en passende oplossingen centraal en kiezen we voor een integrale aanpak. Ouders, jongeren en professionals kunnen bij LVS terecht voor informatie en advies over leerrecht, extra verlof, vrijstellingen, schoolverzuim en kwalificatieplicht .

Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS)
Aanhoudend schoolverzuim kan een serieuze bedreiging zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Juist daarom is door samenwerking van de ketenpartners Openbaar Ministerie, Raad voor de Kinderbescherming, Halt, Ingrado en de VNG een gezamenlijke visie ontwikkeld op de aanpak van schoolverzuim. In deze visie staat niet de strafrechtelijke kant centraal, maar wordt het accent stevig gelegd op preventie en vrijwillige (jeugd)hulp.

Deze werkwijze is vastgelegd in de Methodische Aanpak Schoolverzuim. LVS werkt uiteraard ook volgens deze methodiek. Uitgangspunt is een aanpak die licht is waar mogelijk en zwaarder waar nodig. Het doel is altijd hetzelfde: leerlingen die geheel of gedeeltelijk terugkeren naar school. Volgens een duidelijk stappenplan, via één van de vier routes: vrijwillige jeugdhulp, Halt-straf, dwang in civielrechtelijk of dwang in strafrechtelijk kader.

(Vrijwillige) jeugdhulp
Wanneer leerlingen te maken hebben met persoonlijke problemen of problemen in de gezinssituatie kan de consulent de (reeds aanwezige) hulpverlening of begeleiding inschakelen.

 

Halt
Bij herhaald (licht) verzuim kunnen jongeren van 12 jaar en ouder worden verwezen naar Halt. Halt biedt een buitenstrafrechtelijke aanpak gericht op het voorkomen van schoolverzuim. Samen met de jongere, ouders, leerplicht en de school kijkt Halt naar wat een jongere nodig heeft om weer naar school te gaan. Als al andere hulpverlening is ingeschakeld, wordt deze hier ook bij betrokken.

Dwang in strafrechtelijk kader
Wanneer ouders niet voldoende doen om verzuim te stoppen, zijn zij wettelijk strafbaar. Dit geldt ook voor leerlingen van twaalf jaar en ouder. Bij zwaarder verzuim kan proces-verbaal worden opgemaakt tegen ouders en de jongere (als deze 12 jaar of ouder is). Het Openbaar Ministerie en de rechtbank kunnen onder meer geldboetes, begeleiding van de jeugdreclassering of een leer-/werkstraf opleggen. Ook is het in sommige gevallen (bij 16- en 17-jarigen) mogelijk dat na melding van LVS door de Sociale Verzekeringsbank de kinderbijslag wordt stopgezet. 

Dwang in civiel kader
Wanneer er zorgen zijn over de situatie waarin leerlingen opgroeien of bij een ernstige ontwikkelingsbedreiging kan een melding worden gedaan bij de beschermingstafel jeugd. Hier kan onder meer worden besloten civiel onderzoek te laten uitvoeren door de Raad voor de Kinderbescherming.

Van relatief verzuim is sprake als een leer- of kwalificatieplichtige leerling die is ingeschreven op een school zonder geldige reden niet op school aanwezig is. Dit kan worden onderverdeeld in:

• Ongeoorloofd verzuim 16 uur in 4 weken (waaronder spijbelen). De school is verplicht om dit verzuim te melden
• Ongeoorloofd overig verzuim.
  • Minder dan 16 uur in 4 weken, als er bijvoorbeeld sprake is van achterliggende problematiek of recidive
  • Veelvuldig te laat komen
• Luxe verzuim, bijvoorbeeld als ouders hun kinderen buiten de schoolvakanties om meenemen op vakantie.

Bij alle verzuimmeldingen stelt de consulent LVS volgens de MAS methodiek een onderzoek in. In de eerste fase wordt de vorm van verzuim onderzocht. Ook gaat de consulent na welke informatie de school al heeft over de betrokken leerling en eventueel het gezin. Op basis daarvan kunnen verschillende vervolgstappen worden gezet. Zoals een gesprek met ouders en (vanaf 12 jaar) de leerling zelf. Als al hulpverlening bij de leerling is betrokken, wordt ook deze benaderd om gezamenlijk de oorzaak van het verzuim te achterhalen. Leerling, ouders, school, LVS en andere partners zoeken vervolgens gezamenlijk een oplossing om het verzuim te stoppen.

Consulent leerplicht Marieke den Besten vertelt in het onderstaande interview meer over de MAS - en over andere ervaringen.

MARIEKE DEN BESTEN, CONSULENT LEERPLICHT

Marieke den Besten haalt als consulent leerplicht veel voldoening uit de contacten met leerlingen, collega’s, ketenpartners en uit de resultaten die zij gezamenlijk boeken. Maar ze heeft ook oog voor verbeteringen die leerlingen ten goede kunnen komen. Haar ervaringen belicht ze hieronder.

‘Vóor deze functie was ik onder meer werkzaam in zorgbemiddeling en de gehandicaptenzorg’, vertelt Marieke.
‘Ik bekeek met name waar mensen tussen de 0 en 100 jaar behoefte aan hadden, vooral op het gebied van wonen, zorg en dagbesteding. Centraal daarin stond meer duidelijkheid te krijgen over de specifieke behoefte. Als consulent leerplicht werk ik nu vooral met jongeren die de nodige moeilijke ervaringen en ‘bagage’ in hun rugzak met zich meedragen.’

Doorvragen
‘Om te achterhalen waarom ze op school uitvallen of dreigen uit te vallen helpt het dat ik door mijn zorgachtergrond gewend ben om door te vragen. Bijna altijd is er echt wel iets aan de hand. Denk aan adhd, autisme, hoogbegaafdheid of een vervelende thuissituatie, bijvoorbeeld met ouders met mentale problemen.’ 

Petten
Als consulent kun je twee petten dragen, stelt Marieke: eentje met het accent op sancties en een met het accent op ondersteuning. ‘Ik leg de nadruk niet op de wet en op mogelijke sancties, maar ik maak wèl duidelijk dat verzuim tegen je werkt. Hoewel de gesprekken bij sommigen het ene oor in en het andere uit gaan, probeer ik steeds weer verbinding te zoeken. Om hun motivatie te vinden en te stimuleren om zelf het initiatief te nemen. Dat doe ik ook door te laten merken dat er een lijntje tussen ons is, met regelmatige contacten. Leerlingen laten wel merken dat lijntje en die contacten te waarderen en nodig te hebben. Als stok achter de deur om naar school te blijven gaan.’ 

Lik op stuk
Zijn problemen ernstiger van aard, bijvoorbeeld bij vechtscheidingen met een flinke impact, dan zoekt Marieke passende ondersteuning: ‘Daarbij is het fijn dat we met het Samenwerkingsverband in Gorinchem in hetzelfde gebouw gevestigd zijn. Als je iemand nodig hebt loop je even langs. Maar ook de contacten met het jeugdpreventieteam en andere ketenpartners zijn goed, daar ben ik best trots op. Het is hartstikke leuk om een spin in dat web te zijn. 

Om eraan bij te dragen dat het beeld van de jongeren zo compleet en duidelijk mogelijk is, zodat we aan de meest passende ondersteuning en oplossingen kunnen werken. Je merkt in de praktijk dat we het meeste bereiken als we er vroeg bij zijn. Daarvoor moet je binding en verbinding met jongeren, scholen en partners hebben. Om dat te bevorderen en zo laagdrempelig mogelijk te zijn, ga ik bij de basisscholen en - bijna wekelijks - bij de middelbare scholen langs. Daar ga ik ook in gesprek met leerlingen. Ik merk echt dat dat vruchten afwerpt.

Wèl lopen we gezamenlijk aan tegen lange wachtlijsten, onder meer voor ambulante hulp en onderzoeken. En gemiddeld duurt het een jaar voordat een zaak na ons proces-verbaal voor de rechter komt. Dat is nadelig voor leerlingen en helpt niet als je lik op stuk beleid wilt voeren.’

Voldoening
Zo duurde het bij een van ‘haar’ jongeren een jaar en acht maanden voordat zijn zaak voor kwam. Toch gaven vasthoudendheid en maatwerk uiteindelijk een positieve doorslag. Marieke: ‘Deze jongen zat behoorlijk aan de grond, maar we lieten niet los. Daardoor wist hij in die periode zijn diploma MBO 1 te halen. Volgens de wet moest hij naast vier werkdagen één dag per week naar school. Dat laatste bleek heel lastig voor hem. Omdat hij heel loyaal is naar zijn werkgever en deze echt in hem wil investeren, stelde ik voor om tijdens vijf werkdagen bij zijn baas elke dag een uur aan school te besteden.’ En dat werkte. 

Iedereen blij
In situaties als deze betaalt het zich uit dat leerplichtambtenaren volgens de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS) in een schakelrol in terug- of toeleiding naar een passend onderwijsprogramma ruimte krijgen om maatwerk te leveren. Marieke: ‘Het uitgangspunt ‘pas toe of leg uit’ geeft ruimte om te motiveren waarom je een afwijkende aanpak kiest. In dit geval leidde dat ertoe dat hij zijn diploma haalde, een goede baan en toekomstperspectief heeft. Ons doel is bereikt. Als consulent haal je heel veel voldoening uit zulke zaken: iedereen blij.’

Marieke den Besten

Consulent Leerplicht

‘Als consulent haal je heel veel voldoening uit mooie resultaten.’

Marike Godvliet, teamleider LVS

Na de enorme toename van verzuimmeldingen in het schooljaar 2022-2023 is het aantal meldingen in het schooljaar 2023-2024 wederom gestegen. In het schooljaar 2023-2024 ontving LVS 3094 meldingen van verzuim: ten opzichte van het schooljaar 2022-2023 een stijging van 17%.

Het gaat dan om alle vormen van relatief verzuim: 16 uur in 4 weken, overig verzuim en luxe verzuim. Al deze verzuimsoorten zijn het afgelopen schooljaar weer gestegen.

Bij de aanpak van verzuim staan het bevorderen van aanwezigheid en de daarbij behorende registratie centraal. Hierbij maken we gebruik van de handreiking van Ingrado, waarbij aanwezigheidsbeleid onder meer wordt bevorderd door overeenstemming tussen de betrokkenen.

Het is fijn dat we ook afgelopen schooljaar de beschikking hadden over extra financiële middelen en dat dat ook voor volgend jaar is vastgelegd. Hierdoor leken we wat ‘lucht’ te krijgen, maar de praktijk bleek toch weerbarstiger te zijn dan we hadden verwacht. Afgelopen schooljaar was er namelijk weer een behoorlijke stijging van verzuimmeldingen en vrijstellingen. Doorlooptijden en kwaliteit kwamen hierdoor opnieuw onder druk te staan. Mede omdat de complexiteit van de zaken is toegenomen. Bij elkaar leverde dat weer een enorme werkdruk op bij administratief medewerkers en LVSconsulenten.

Scholen en andere samenwerkingspartners rekenen op LVS, zeker ook op een aanpak die ‘aan de voorkant zit’. Jammer genoeg kunnen we gelet op bovenstaande niet altijd aan verzoeken en verwachtingen voldoen.

Aantal Relatief verzuim meldingen

Absoluut verzuim betekent dat jongeren niet zijn ingeschreven op een school. Het kan gaan om jongeren die in de regio zijn komen wonen (waar onder nieuwkomers, vluchtelingen etc.) maar bijvoorbeeld ook om verhuisgevallen binnen de regio.

In sommige gevallen blijkt het om foutieve administratie op school te gaan of zijn jongeren toch wel op een school aangemeld. Is dat niet het geval dan informeert en adviseert de consulent LVS de ouders bij het zoeken naar en nieuwe school. Daarbij kan hulp ingeschakeld worden van partnerorganisaties, zoals het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs.

In bijna alle gevallen van absoluut verzuim is er een schoolinschrijving of volgt er een schoolinschrijving. In enkele gevallen weigeren ouders/verzorgers hun kind in te schrijven. In die gevallen kan LVS handhavend optreden.

Vorig jaar schreven we in het jaarverslag over de problematiek rond Oekraïense jongeren, andere nieuwkomers en jongeren die de internationale schakelklassen bezoeken. Voor deze leerlingen heeft LVS een vaste consulent in dienst. Verderop deze pagina vertelt Cinnamon Adrianus over haar werkzaamheden op dit vlak (en meer).

CINNAMON ADRIANUS, CONSULENT LEERPLICHT

‘Mijn motivatie is om leerlingen met passende ondersteuning en respect te helpen om hun plek te vinden in de samenleving. Liefst met een starkwalificatie en door recht te doen aan hun kwaliteiten, zodat ze zich echt op hún manier kunnen ontwikkelen.’
Consulent leerplicht Cinnamon Adrianus vertelt hoe dat in de praktijk in z’n werk gaat.

‘In mijn eerdere baan bij het Centrum Werk en Inkomen – het voormalig UWV - trof ik jongeren die net achttien waren geworden en voor een uitkering kwamen, terwijl ik ze liever naar school zag teruggaan om een startkwalificatie te behalen. Het leek me mooi om hen daarbij te helpen en bij LVS kan ik mij daarvoor inzetten. Inmiddels ben ik ruim achttien jaar leerplichtambtenaar en die rol past goed bij me.’

Doorvragen
‘De werkzaamheden zijn heel divers, geen dag is hetzelfde. Ook de jongeren zelf zijn heel divers. Van een leerling die na een ruzie met zijn moeder spijbelt en daar spijt van krijgt tot leerlingen die thuis in schrijnende omstandigheden leven en met meerdere problemen te maken hebben. Soms kun je in zulke omstandigheden amper van ze verwachten dat ze in staat zijn naar school te gaan. Het is sowieso een zeldzaamheid dat verzuim alleen te maken heeft met gemakzucht. Er spelen vrijwel altijd serieuze problemen.’

Schakelen
‘Bij verzuim nodig ik leerlingen snel uit voor een gesprek. Door te praten en nog eens te praten probeer ik hen te motiveren en te bekijken of we eventueel passende hulp kunnen inschakelen. Daarvoor hebben we korte lijnen met onder meer het sociaal wijkteam, het jeugdteam, jeugdverpleegkundigen, de jeugdarts, zorg- en verzuimcoördinatoren en Halt. Die samenwerking loopt heel goed, we hebben dezelfde ideeën en belangen. Dat maakt het mogelijk om snel door te schakelen.’

Cultuur
Ook de Internationale SchakelKlassen (ISK’s) vallen onder het takenpakket van Cinnamon. Daar spelen regelmatig cultuurverschillen een rol bij verzuim: ‘Zoals schaamte of wantrouwen. Maar ook onbekendheid met de leerplichtwet. Ik infomeer hen dan ook over de wet, maar geef ook vertrouwen. Vaak helpt dat al. Daarnaast maak ik duidelijk dat verzuim consequenties kan hebben. Zoals een taakstraf, maar dat zie ik echt als een laatste redmiddel. Omdat ik bij elke ISK vaak een dagdeel in de aula aanwezig ben, weten leerlingen wie ik ben, waar we als Leerplicht voor staan en wat we van hen verwachten. In de samenwerking met de scholen is mijn nabijheid handig om onderling even te overleggen en te sparren.’

Trots
Daarmee boeken Cinnamon en haar collega’s zichtbare successen: ‘Waar ik bijvoorbeeld trots op ben? In éen van de ISK’s hadden we een gesprek met een spijbelende leerlinge. Haar moeder kon daar niet bij aanwezig zijn. Eenmaal om de tafel bleek dat ze haar zusje naar school moest brengen, aan het einde van de dag van school haalde en ook andere taken van haar werkende moeder overnam. Daar kwamen schaamte en boosheid bij kijken. Omdat de drempel om terug te gaan naar school best hoog was geworden, is zij de eerste dagen opgevangen door de mentor en zorgcoördinator. Maar al snel was dat niet meer nodig. Door haar vertrouwen en ruimte te geven, was uiteindelijk een klein zetje voldoende. Nu gaat het goed met haar.’ 

Online les
Lastiger kan dat zijn bij leerlingen die hun land zijn ontvlucht. Cinnamon: ‘Zij hebben vaak veel ellende meegemaakt. Ze kunnen niet altijd contact krijgen met hun ouders in hun thuisland en zitten er soms helemaal doorheen. Ze hebben slapeloze nachten en trauma’s. Oekraïense leerlingen volgen soms ook online lessen op hun oude school thuis. Zij vragen zich weleens af waarom ze hier een opleiding zouden volgen als ze toch van plan zijn om terug te gaan. Door er bovenop te zitten, krijg ik ze gelukkig toch vaak naar school.’ 

Zichtbaar
‘De komende periode wil ik graag op deze manier verder werken, om met alles wat in mijn vermogen ligt verzuim zoveel mogelijk terug te dringen. Daarbij hoop ik meer aandacht te besteden aan voorlichting op scholen om nóg zichtbaarder te zijn. Ik wil uitdragen hoe belangrijk het is om naar school te gaan en het te laten weten als je problemen hebt. Zodat we samen kunnen zoeken naar passende oplossingen om een fijne plek in onze samenleving te vinden.’

Cinnamon Adrianus

Consulent Leerplicht

‘Met passende ondersteuning en respect leerlingen helpen om hun plek te vinden.’

De Leerplichtwet kent enkele gronden voor vrijstelling van de verplichting tot schoolinschrijving, dit geldt wanneer:

• een leerling vanwege lichamelijke of psychische oorzaken niet geschikt is om op een school te worden toegelaten (artikel 5 onder a)
• ouders bezwaar hebben tegen de richting van het onderwijs (artikel 5 onder b)
• een leerling onderwijs volgt op een school buiten Nederland (artikel 5 onder c)
• een kwalificatieplichtige jongere op een andere manier voldoende onderwijs volgt (artikel 15)
• een leerling vanwege gewichtige omstandigheden verhinderd is de school te bezoeken (bijvoorbeeld bij overlijden van een naast familielid; artikel 11 onder g).

Daarnaast kent de Leerplichtwet (volgens artikel 3a en 3b) vervangende leerplicht voor jongeren vanaf 14 jaar die vanwege zeer bijzondere omstandigheden geen volledig dagonderwijs op een school volgen. Zij kunnen naast algemeen vormend en op een beroep gericht onderwijs praktijktijd krijgen naast en in samenhang met het onderwijs. Ook kunnen leerlingen in bijzondere situaties in het laatste jaar van de leerplicht toestemming krijgen onderwijs te volgens aan een MBO-instelling. Hiervoor moet een plan van aanpak worden opgesteld waarin onderwijs- en vormingsdoelen zijn opgenomen.

.

5 onder a
Vrijstellingen van inschrijving op lichamelijke en/of psychische gronden
Ondanks alle inspanningen is een passende onderwijsplek soms moeilijk te vinden. Dan zijn samenwerkingsverbanden passend onderwijs en eventueel zorgpartners aan zet om in samenspraak met ouders en vanaf 12 jaar kinderen een onderwijsplek te vinden. LVS heeft in die gevallen vaak een functie als verbinder, regisseur en soms als bewaker van resultaat. Soms is onderwijs (tijdelijk) echt niet mogelijk. LVS kan dan na sociaal-medisch advies te hebben ingewonnen een vrijstelling verlenen voor de duur van een jaar.

Op 1 januari 2023 is LVS in samenwerking met scholen en samenwerkingsverbanden gestart met een nieuwe, aangepaste werkwijze met betrekking tot deze vrijstelling. Ook in het schooljaar 2023- 2024 is op deze manier gewerkt. Als ouders een beroep op deze vrijstelling doen wordt aan hen altijd voorgesteld om het Samenwerkingsverband passend onderwijs te betrekken. Dit om te kijken of er toch onderwijsmogelijkheden zijn. Als het kind al op een school zit, wordt ook altijd de school betrokken. Daar is immers al vaak van alles ingezet om het kind aan het onderwijs te laten deelnemen.

5 onder b
DDeze vrijstelling is van toepassing als ouders vanwege hun levens- of geloofsovertuiging bezwaren hebben tegen de richting van de scholen in de (directe) omgeving.

De praktische werkwijze bij artikel 5 onder b ziet er als volgt uit:

• Ouders die een beroep op deze vrijstelling doen kunnen op de website van LVS lezen waaraan dit beroep moet voldoen om in behandeling genomen te worden.
• Ouders die voor het eerst een beroep op vrijstelling doen worden na het toekennen van het beroep uitgenodigd voor een gesprek.
• De insteek van het gesprek is in eerste instantie kennismaking, tonen van belangstelling voor de gedachtewereld van de ouders en de plannen van de ouders rondom het thuisonderwijs. Nadat ouders hiervoor voldoende ruimte hebben gekregen, benoemt de consulent LVS de effecten van (het ontbreken van) schoolgang.

3b, vervangende leerplicht laatste schooljaar van de leerplicht
In bijzondere situaties in het laatste jaar van de leerplicht kunnen leerlingen toestemming krijgen onderwijs te volgens aan een MBO-instelling. Hiervoor moet een plan van aanpak worden opgesteld waarin onderwijs- en vormingsdoelen zijn opgenomen. We zien de hoeveelheid van deze vervangende leerplicht toenemen, waarbij blijkt dat het MBO niet altijd de meest passende oplossing is voor deze leerlingen. 

LVS heeft daar samen met het onderwijs op ingezet en een aangescherpte werkwijze ontwikkeld. Hierdoor krijgen jongeren zo veel mogelijk een passender vervolg aan hun schoolcarrière. 

Hieronder gaat Ramon Sital in op deze oplossing.

RAMON SITAL, CONSULENT LEERPLICHT

Een opvallende trend in de leerplichtcijfers is de stijging van het aantal ‘vrijstellingen vervangende leerplicht in het laatste schooljaar’. Deze vrijstelling heeft betrekking op leerlingen van het voortgezet onderwijs die vanwege bijzondere omstandigheden onder voorwaarden vervroegd worden toegelaten tot het MBO. Consulent leerplicht en contactpersoon voor Entree Ramon Sital ziet deze ontwikkeling van nabij. Hij schetst de context en de aanscherping waarmee deze overstap strakker wordt geregeld en verbeterd.

‘Mijn passie ligt bij jongeren en hun ouders. Het is de reden dat ik sinds 2003 consulent leerplicht ben en het is nog steeds een enorm boeiende baan. Daarnaast is het onderwijs een interessante en dynamische wereld waarin geen dag hetzelfde is. Vooral door de contacten met leerlingen, ouders, scholen en uiteenlopende organisaties.’

Sterk staan
‘‘Onderwijs is niet alleen belangrijk om een diploma te halen, maar vooral om jezelf te ontwikkelen naar een zelfstandig bestaan. Een bestaan waarin je zelf nadenkt, een inkomen verdient en iets kunt betekenen voor onze maatschappij. Als jongeren daarin vastlopen, is het fijn om iets te betekenen en perspectief te bieden. Bijvoorbeeld door samen te zoeken naar de juiste voorzieningen om hen verder te helpen.’

Volwaardige beroepskrachten
‘Tot onze verrassing en verbazing zie ik als contactpersoon voor Entree bij het Da Vinci College samen met de zorgcoördinatoren het aantal beroepen op vrijstellingen volgens 3b - vervangende leerplicht laatste schooljaar – stijgen. Van 12 in schooljaar 2021/2022 naar 46 in 2022/2023 naar 72 het afgelopen schooljaar. Die trend zien we ook op landelijk niveau. Ik zou er vóor zijn om onderzoek te doen om te achterhalen waar deze stijging nou precies vandaan komt.’

‘In de praktijk, die achter deze cijfers zit, zie ik leerlingen met uiteenlopende problemen. Leerlingen met gedragsprobleem. Leerlingen met veelvuldig verzuim, die behoefte hebben aan extra ondersteuning. Sommige van deze leerlingen zijn ‘geen ‘schooljongeren’, maar jongeren die opbloeien als ze met hun handen bezig zijn, kunnen werken. Daar halen ze veel meer voldoening uit. Het is mooi om te zien dat zij via Entree de draad weten op te pakken en zich verder ontwikkelen bij werkgevers die hen gelegenheid geven zich op hun eigen manier te ontwikkelen tot volwaardige beroepskrachten.’

Verbaasd en verrast
‘We blijven dan ook onze uiterste best doen om te voorkomen dat deze jongeren tussen wal en schip raken. Dat doen we onder meer door verscherping van de samenwerking tussen de scholen van voortgezet onderwijs waar de leerlingen vandaan komen en de ontvangende MBO- instellingen. We hebben onze werkwijze tegen het licht gehouden en in gezamenlijkheid een nieuwe werkwijze opgesteld die recht op onderwijs van deze jongeren waarborgt.

Als consulent onderhoud ik de contacten met de jongeren, hun ouders en de scholen. Ouders kunnen online, via de site van LVSZHZ, een beroep doen op vrijstelling, artikel 3b van de Leerplichtwet. Voldoet dit aan de wettelijke voorwaarden, dan wordt het verzoek van ouders gegrond verklaard en kan formeel de uitschrijving van het Voortgezet onderwijs en inschrijving op het MBO instelling plaatsvinden. Op die manier begeleiden we de jongeren tijdens deze overstap en kunnen zij gericht verder werken aan hun ontwikkeling.’

Ramon Sital

Consulent Leerplicht

‘Mijn passie ligt bij jongeren.’

Onderwijs is essentieel voor de ontwikkeling van kinderen en de beste garantie voor een kansrijke toekomst. Daarom willen we voorkomen dat leerlingen thuiszitten. De meeste leerlingen waarbij dit wel het geval is, hebben meerdere problemen tegelijk. Denk aan een lichamelijke handicap of psychiatrische problemen, zoals angsten, psychische problematiek, autisme of gedragsproblemen. Daarnaast hebben deze leerlingen vaak problemen thuis, zoals het ontbreken van structuur, armoede, schulden, gebroken gezinnen en vechtscheidingen en blijkt de overgang van de ene naar de andere ‘schoolsoort’ het risico op thuiszitten te vergroten.

Onder ‘thuiszitter’ verstaan we een leer- of kwalificatieplichtige leerling (5-18 jaar), die:

• al dan niet is ingeschreven op een school
• vier weken of langer niet naar school gaat
• geen vrijstelling volgens de Leerplichtwet heeft
• niet ziek is of
• wel ziek is, maar conform plan van aanpak in staat is om (gedeeltelijk) naar school te gaan.

Als LVS zijn we ons ervan bewust dat de bij ons bekende ongeoorloofde thuiszitters maar een klein deel vormen van alle jongeren die langdurig thuiszitten. Bij ‘geoorloofde’ thuiszitters gaat het om jongeren die bijvoorbeeld langdurig ziek zijn of wachten op een behandel- of onderwijsplek. Zij zijn vaak niet (voldoende) in beeld. Het komt ook voor dat de samenwerkingsverbanden niet weten om welke leerlingen het gaat.
Binnen de regio zetten de samenwerkingsverbanden passend onderwijs op verschillende manieren al initiatieven in die effectief blijken te zijn om deze jongeren in beeld te brengen en te houden.

De inzet van LVS bij ongeoorloofde thuiszitters is hetzelfde als bij andere (kortere) vormen van schoolverzuim. LVS onderzoekt altijd de redenen van het verzuim. Daartoe behoort een gesprek met ouders en (vanaf 12 jaar) de leerling zelf. Op basis van het onderzoek wordt samen met ouders, leerling en samenwerkingspartners de beste oplossing bekeken om de leerling weer (deels) naar school te laten gaan. Samenwerking is ook hierbij van belang, omdat de problematiek vaak veelomvattend is. Zo nodig maakt LVS gebruik van haar handhavende mogelijkheden. Bij ‘geoorloofd’ thuiszitten heeft LVS een andere rol. Dit is meer een adviserende rol. Zowel voor ouders en jongere als voor de betrokken samenwerkingspartners.

De primaire taak om thuiszitten bij alle ketenpartners duidelijk onder de aandacht te houden, ligt bij de scholen. Zij kunnen vroegtijdig anticiperen op verzuim, contact opnemen met partners, gebruikmaken van hun expertise en gezamenlijk het protocol schoolziekteverzuim volgen. Belangrijk in dit proces is dat in alle gevallen onderwijs, en perspectief daarop, deel uitmaken van het hulpverleningstraject en onderwijs en zorg geen apart opererende trajecten zijn, maar integraal werken.

Hieronder licht Edith de Bruin van het Meldpunt Thuiszitters de context en werkwijze rond thuiszitters toe.

EDITH DE BRUIN, MELDPUNT THUISZITTERS

Niet elke leerling doorloopt een vlekkeloze schoolcarrière. Voor een groep leerlingen is de weg vol obstakels en soms zelfs onbegaanbaar. Daardoor lopen zij kans om ‘thuiszitter’ te worden.
Om dat te voorkomen, maakt het Meldpunt Thuiszitters en Vrijstellingen (van Samenwerkingsverband Drechtsteden Voortgezet Onderwijs) werk van terug- of toeleiding van leerlingen naar een passend onderwijsprogramma met perspectief. Coördinator van het Meldpunt Edith de Bruin vertelt hoe dat functioneert en waar haar passie voor deze vorm van ondersteuning vandaan komt.

‘Van jongs af aan wilde ik juf worden. Later was ik ook werkzaam als intern begeleider en als ambulant begeleider, vervolgens kwam het Meldpunt op mijn pad’, vertelt Edith. ‘Het Meldpunt is opgezet om thuiszitters duidelijker in beeld te krijgen en om nieuwe thuiszitters te voorkomen. Inmiddels mag ik er voor het vierde jaar mijn bijdrage aan leveren. Mijn passie voor dit werk komt vooral door mijn zoon en mijn broer die niet het gangbare pad bewandelden. Onderwijs was voor hen niet de optimale manier om te kunnen leren en zich te ontwikkelen. En zo is er altijd een groep voor wie onderwijs niet de enige zaligmakende weg is.’

Knoop
‘Als leerlingen bijvoorbeeld mentaal in de knoop raken, zich terugtrekken en faalervaringen opstapelen, wordt het steeds lastiger om naar school te gaan’, vervolgt Edith. ‘Zo raken ze steeds verder van huis. Dan is het vooral zaak om in contact te blijven en vertrouwen te geven. De leerplicht geeft in de basis geen keuze voor schoolgang. Maar als leerlingen eenmaal echt thuiszitten, proberen we de regie om in beweging te komen in de richting van onderwijs bij hen te leggen. Dwang helpt in sommige gevallen. Maar waar psychische nood speelt, werkt dat averechts. In zulke situaties kan het juist helpen om de druk er af te halen, bijvoorbeeld met een tijdelijke vrijstelling. Hoe moeilijk het voor ons ook is om op je handen te zitten, soms is het beter om leerlingen de ruimte te geven om zich op hun eigen tempo en manier te ontwikkelen. Want hoe je karakter ook is of welke weg je ook bewandelt: ieders bijdrage aan onze samenleving wordt gewaardeerd.’

Rome
‘Op de weg daar naartoe helpen wij door te zoeken naar een programma dat bij hen past. Dat kan terugkeer naar de oorspronkelijke of naar een andere school zijn. Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld een MBOopleiding, dagbesteding, digitaal onderwijs, een docent die thuis komt of onderwijs op onze locatie aan de Duindoornhof in Papendrecht. Allemaal vormen waarin het accent niet ligt op controle en de strafrechtelijke kant van verzuim, maar op ondersteuning. En waarbij we alle aandacht hebben voor de juiste timing om met gedoseerde prikkels stapjes te zetten. In de praktijk zie je vaak dat ze rond hun zestiende jaar vrienden diploma’s zien halen en hun weg zien vinden. Dat motiveert om ook zelf die kant op te bewegen. Soms duren zulke processen jaren en leidt het tot de nodige frustraties bij de betrokkenen. Maar er leiden vele wegen naar Rome. Gelukkig kunnen wij kiezen uit verschillende van die wegen om het vuurtje aan het branden te krijgen en jongeren te helpen in beweging te komen.’

Rijbewijs en een baan
‘Een succesverhaal? Een leerling hield de gordijnen dicht en sloot zich op in de badkamer. Een psychiater werd ingeschakeld. Zonder succes. De eerste contacten met hem liepen online via zijn moeder, terwijl hijzelf buiten beeld bleef. Maar op een gegeven moment kwam hij toch in beeld en konden we in gesprek. Na verloop van tijd deed hij een beroepentest. Hij heeft inmiddels niet alleen zijn rijbewijs gehaald, maar via de MatchMakers ook een baan gevonden!’

Flexibeler
‘Met LVS onderhouden we korte lijnen en denken we gezamenlijk na over oplossingen’, besluit Edith. ‘Wat voor de ene leerling goed is, is dat niet altijd voor de andere. Ik denk dat we daar soms wat flexibeler en preventiever in te werk kunnen gaan. Dat kost capaciteit en geld, maar uiteindelijk bespaar je met investeringen aan de voorkant hogere kosten achteraf. Dat betekent in de praktijk: niet alleen pleisters plakken voor korte termijnoplossingen, maar zoeken naar preventieve, structurele en duurzame mogelijkheden om leerlingen zoveel mogelijk op school te houden en problemen op die plek op te lossen.’

Edith de Bruin

Meldpunt Thuiszitters

‘Soms is het beter om op je handen te zitten om jongeren de ruimte te geven die ze nodig hebben.’

Een belangrijk deel van het werk van LVS is samen te brengen onder de noemer preventie: het is belangrijk om er vroegtijdig bij te zijn. Op die manier kunnen we toenemend schoolverzuim, schooluitval en zwaardere problematiek voorkomen.

In een preventieve aanpak bundelen we uiteenlopende activiteiten. Van vroegsignalering tot specifiek advies voor brugklassers. Van advisering, voorlichting en vraagbaakfunctie voor leerlingen, ouders, leerkrachten, scholen, gemeenten en partnerorganisaties tot preventieve gesprekken bij dreigend verzuim en verzuimalertheid.

We brengen het belang van preventie in de samenwerking met onze partners voortdurend onder de aandacht. Wel realiseren we ons dat hierin nog nieuwe stappen gezet en betere resultaten behaald kunnen worden. Want preventie is in het belang van iedereen: van leerlingen en gezinnen, maar ook van hulpverlenende organisaties en de maatschappij.

Bij de aanpak van ongeoorloofd schoolverzuim wordt volgens de lijn van de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS) altijd gezocht naar oplossingen met ouders, leerling, school en andere partners om het verzuim (deels) te stoppen. We kunnen er echter niet altijd onderuit om sancties op te leggen. Bijvoorbeeld in de vorm van een verwijzing naar Halt voor een leer-/werkstraf of het opmaken van een proces-verbaal tegen leerlingen vanaf 12 jaar en hun ouders.

Dat kan uiteindelijk leiden tot een voorwaardelijke of onvoorwaardelijke leer-/taakstraf of begeleiding van de jeugdreclassering tot maximaal twee jaar. Het Openbaar Ministerie en de rechter richten zich hierbij altijd op terugkeer naar school, straffen is namelijk geen doel op zich. Als ouders bijvoorbeeld hun kinderen buiten de schoolvakanties om meenemen op vakantie, is sprake van luxe verzuim. Dat kan een boete opleveren voor de ouders.