VOORTIJDIG SCHOOLVERLATEN

Elke vier jaar worden samenwerkingsafspraken gemaakt tussen het onderwijs en gemeenten over maatregelen om schooluitval van jongeren, hoofdzakelijk die tussen 18 en 23 jaar, te voorkomen.

Dordrecht is de contactgemeente binnen de doorstroomregio Zuid-Holland Zuid. De gemeente heeft de doorstroomfunctie belegd bij de Dienst Gezondheid & Jeugd/LVS. De contactschool in de regio is het Da Vinci College. Namens LVS zijn doorstroomcoaches actief die we kennen als MatchMakers.

Taken Doorstroompunt
Het Doorstroompunt voert de wettelijke opdracht van gemeenten uit om jongeren die school voortijdig verlaten in beeld te brengen en, indien nodig, begeleiding te bieden.

Hoe helpen we jongeren aan een startkwalificatie?
Als LVS is het bij voortijdig schoolverlaten onze taak om jongeren tot 23 jaar te volgen op hun weg naar een startkwalificatie. Wanneer uitval dreigt, leggen we jongeren een passend aanbod voor om tot een startkwalificatie te komen. We stimuleren jongeren altijd eerst om te starten met een opleiding en ondersteunen hen in deze zoektocht.

Als een opleiding niet mogelijk is, begeleiden onze consulenten in samenwerking met andere partners de jongere naar werk, een combinatie van leren en werken of hulpverlening. Iedere jongere die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat houden we in beeld tot de leeftijd van 23 jaar. In sommige gevallen zelfs tot 27 jaar. We willen weten waar de jongeren zich bevinden, of er hulp nodig is, of ze alsnog een startkwalificatie kunnen behalen en of ze in staat zijn om duurzaam uit te stromen naar de arbeidsmarkt. Wanneer jongeren een andere vorm van ondersteuning nodig hebben, dragen we ze ‘warm’ over aan een partij die hen passende ondersteuning kan bieden naar werk of zorg.

Hieronder licht doorstroomcoördinator Reimke Willemze de ontwikkelingen op dit gebied toe.

Reimke Willemze, doorstroomcoördinator LVS

Kansen vergroten voor jongeren met een structurele achterstand op de arbeidsmarkt, ongeacht de stand van economie. Dat is én van de voornaamste doelstellingen die de komende periode wordt voorbereid en vanaf 1 januari 2026 vorm krijgt met verschillende veranderingen.
Waarom we daar nu al aandacht aan besteden, licht doorstroomcoördinator LVS Reimke Willemze op deze plek graag toe.

‘We praten hierbij over voortijdig schoolverlaters en jongeren van het Entree-onderwijs en MBO-Bol niveau 2’, licht Reimke toe. ‘Verder gaat het over jongeren afkomstig uit het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. De nieuwe wet wil dat onderwijs, sociale diensten, werkgevers en Doorstroompunten intensief gaan samenwerken om deze jongeren een duurzame plek op de arbeidsmarkt te bieden.’

Wat is daarbij de rol van het Doorstroompunt?
‘Tot vorig jaar hadden we het over RMC: regionale meld- en coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten. Jongeren, voortijdig schoolverlaters, vonden die term RMC maar niets. Veel te vaag en afstandelijk. Zij zeiden: wij zijn gestopt met school, maar dat betekent niet dat we niets willen. We willen verder met ons leven. Doorstromen naar een nieuwe opleiding of naar werk. Daar hebben we soms hulp bij nodig, dan is het fijn dat er een Doorstroompunt is waar we kunnen aankloppen. Het Ministerie van OCW heeft daarom met ingang van 2024 de term RMC vervangen door Doorstroompunt.’

Waarom besteden we in 2024 al aandacht aan een wet die pas in 2025 - of later - pas van kracht wordt?
‘Een nieuwe wet voer je niet zomaar in. Zeker niet als bij de uitvoering veel partijen betrokken zijn. Dat vergt voorbereiding. Den Haag heeft bepaald dat de regie op de voorbereiding ligt bij het Doorstroompunt van elke regio. In Zuid-Holland Zuid worden de taken van het Doorstroompunt uitgevoerd door LVS. Vandaar dat we al bijna een heel schooljaar bezig zijn om, samen met onderwijs, sociale diensten en andere betrokkenen, de invoering van de nieuwe wet zo goed mogelijk voor te bereiden.’

Wat gaat er zoal veranderen?
‘Een belangrijke verandering wordt dat MBO-instellingen tot een jaar na diplomering studenten die dat nodig hebben begeleiden naar werk. Als in dat jaar geen baan gevonden wordt, volgt een ‘warme overdracht’ naar de sociale dienst in de woonplaats van de student. Een andere belangrijke verandering is dat de doelgroep van Doorstroompunten wordt uitgebreid van 23 naar 27 jaar. In Zuid-Holland Zuid doen we dat al een aantal jaren in de vorm van een pilot of experiment. We zijn heel blij dat onze praktijk in de toekomst overal de standaard gaat worden.’

Waar ben je het meest trots op?
‘Dat er in de regio zo enthousiast en energiek wordt samengewerkt. Onderwijs, sociale diensten, werkgevers en wij als LVS willen echt een succes maken van de nieuwe taken. De jongeren verdienen dat!’

Reimke Willemze

Doorstroomcoördinator LVS

‘Jongeren helpen die verder willen met hun leven.’

Percentage voortijdig schoolverlaten boven het landelijke cijfer
In schooljaar 2022-2023 hebben in de regio 869 jongeren zonder startkwalificatie het onderwijs voortijdig verlaten. Dit aantal is meer dan het jaar ervoor. Het is ook het hoogste aantal in zes jaar. Het percentage in de regio van 2.41% volgt het landelijke patroon. De grootste groep voortijdig schoolverlaters bestaat uit MBO-studenten. In 2022-2023 verlieten 735 MBO-studenten zonder diploma het onderwijs.

Belangrijkste oorzaken van voortijdig schoolverlaten
Jongeren verlaten school om verschillende redenen te vroeg. Vaak is het een combinatie van oorzaken die bijdragen aan schooluitval, zoals:

• verkeerde opleidingskeuze
• gebrek aan stageplek
• schoolklimaat (kwaliteit van de opleiding, gebrek aan begeleiding door de school, gebrek aan betrokkenheid)
• multi problematiek
• ‘groenpluk’ (jongeren zonder starkwalificatie die uitstromen naar werk).

De vsv-cijfers

Wanneer een jongere staat ingeschreven op een school maar deze niet regelmatig bezoekt, spreken we van ongeoorloofd verzuim. De consulenten van LVS werken samen met de scholen om verzuim van studenten tussen de 18 en 23 jaar zonder startkwalificatie zo veel mogelijk te voorkomen. Primair verantwoordelijk voor het tegengaan van verzuim en uitval van studenten is de school.

Wanneer ongeoorloofd verzuim van de student serieuze vormen aanneemt, doet de school een melding van verzuim bij LVS via het digitaal verzuimloket van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). De verzuimgegevens verstrekt DUO vervolgens aan LVS. Als het verzuim gemeld is, neemt LVS contact op met de school en de student.

De consulent van LVS onderzoekt wat de oorzaak is van het verzuim en wat nodig is om de schoolgang weer te hervatten. Als dat niet mogelijk is, kijken we naar wat jongeren nodig hebben om mee te doen in de samenleving. Soms is een gesprek op school met de LVS-consulent voldoende. In andere gevallen is er meer aan de hand. Dan kan LVS een beroep doen op de sociale wijkteams of andere partners om de jongere en/of zijn ouders te ondersteunen. Op deze manier ondersteunen we hen in een zo vroeg mogelijk stadium en voorkomen we langdurig verzuim.

Naast de wettelijke kerntaak om te reageren op verzuimmeldingen geeft LVS samen met het onderwijs aandacht aan de overstap van examendeelnemers van het VMBO naar het MBO. De overstap van het VO naar het MBO is voor veel leerlingen een moment met risico op schooluitval. Door deze intensieve samenwerking in de regio vinden veel leerlingen na hun VMBO-diplomering de weg naar de juiste vervolgopleiding. Voor leerlingen die niet met reguliere ondersteuning van het onderwijs of op eigen kracht de overstap kunnen maken, wordt in een vroeg stadium de ondersteuning ingeschakeld van een LVS-consulent.

Samen met de VO-school, leerling en hun omgeving onderzoekt de LVS-consulent wat er nodig is om een volgende stap in hun loopbaan te kunnen zetten. Het doel is om alle jongeren te laten doorstromen naar een vervolgopleiding en te begeleiden naar een startkwalificatie. Voor sommige leerlingen is doorstromen naar een vervolgopleiding niet mogelijk.

We zorgen dan voor een goede aansluiting naar werk of dagbesteding waar jongeren zich verder kunnen ontwikkelen.

De basis voor een goed overstapproces is ons gezamenlijke digitale informatiesysteem Intergrip. Dit is een digitaal systeem voor scholen dat de overstap van leerlingen van VO naar MBO ondersteunt. Met behulp van Intergrip wordt relevante informatie over de leerling overgedragen aan de MBO-school van aanmelding en krijgen verantwoordelijken uit het VO een terugkoppeling van de aanmelding. Door middel van Intergrip krijgen VO-scholen, MBO-instellingen en LVS inzicht in het aanmeldproces van elke leerling. Hierdoor hebben we alle leerlingen in beeld en kunnen we direct handelen als er problemen ontstaan tijdens de overstap.

Binnen de regio maken jaarlijks rond de 3000 leerlingen de overstap van het voortgezet onderwijs naar een vervolgopleiding. Hiervan zijn 43 jongeren begeleid door LVS-consulenten.

.

In de ‘Aanpak MatchMakers’ voert LVS de regie in een samenwerkingsverband van organisaties. Tien MatchMakers zijn afkomstig van LVS, de Sociale Diensten, het jongerenwerk en maatschappelijke ondersteuner MEEVivenz. Zij helpen samen met verschillende partners jongeren van 18 tot 27 jaar die al eerder uitvielen en geen startkwalificatie hebben of die een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt hebben bij het vinden van werk, school, zorg of een combinatie hiervan.

MatchMakers gaan op zoek naar jongeren in hun eigen woonomgeving, proberen door huisbezoek met hen in contact te komen en hun vertrouwen te winnen. Samen met de jongeren wordt vervolgens een plan gemaakt om hun doelen op het gebied van werk, leerwerk of school te bereiken.
Soms is een steuntje in de rug voldoende. Vaker is de begeleiding intensief en langdurig. Op welke manier dan ook, de MatchMakers dragen op deze manier samen met de deelnemende jongeren bij aan een gezonde samenleving en voorkoming van zorg- en uitkeringslasten.

MatchMakers zetten zich ook in voor nieuw-VSV-ers
Vanwege de hoge werkdruk van de LVS-consulenten hebben de MatchMakers ook in het schooljaar 2023- 2024 een deel van de begeleiding op zich genomen van de jongeren die gedurende het schooljaar uitvielen (de ‘nieuw VSV-ers’).

Verderop deze pagina vertelt Nieka Meijer meer over het werk van de MatchMakers.

Nieka Meijer, matchmakers

In haar eigen woorden vond Nieka Meijer het gedrag van mensen en mensen helpen naar groei altijd al superinteressant. Toen ze in de zomer van vorig jaar haar studie toegepaste psychologie afrondde, stond coaching van jongeren bovenaan haar lijstje van leuke functies. Inmiddels brengt ze die rol in de praktijk als MatchMaker. Dat betekent: jongeren helpen die met of zonder diploma van school zijn gegaan, geen startkwalificatie en onvoldoende inkomen hebben. Door samen te kijken naar kansen op het gebied van werk, opleiding, inkomen of hulpverlening.

‘Dit werk leek me echt ontzettend leuk en dat is het in de praktijk ook. Ik heb dan ook helemaal geen spijt van deze keuze’, vertelt Nieka. ‘Jongeren komen bij ons als MatchMakers op de radar wanneer zij geen startkwalificatie hebben behaald door voortijdig schoolverlaten, wanneer ze geen schoolinschrijving en onvoldoende inkomen hebben. In die gevallen vragen we schriftelijk of ze geïnteresseerd zijn in mogelijkheden voor ondersteuning. Als een reactie uitblijft, zoek ik ze thuis op.’

Doorvragen
‘Sommigen van hen blijken een baan te hebben. Sommigen zijn zzp’er of in afwachting van hun vervolgopleiding. Anderen willen er op eigen kracht uitkomen. Met de jongeren die er voor open staan, ga ik praten. Over de invulling van hun dagen, over de vraag hoe ze hun toekomst zien. Maar ook over hun wensen, dromen, ambities, verwachtingen, aandachtspunten en eventuele mentale problemen waarmee we hen kunnen helpen.’

Interesses in beeld
Om jongeren te helpen hun toekomst in beeld te brengen, maken Nieka en haar collega’s onder meer gebruik van een studiemetertest. ‘Dit is een hele effectieve manier om online in een kwartier duidelijk op een rij te zetten waar hun interesses liggen en welke opleidingen daar precies aan gekoppeld zijn’, licht ze toe. ‘In de praktijk komt er regelmatig een bevestiging uit waar ze zelf al aan dachten. Willen jongeren aan het werk, dan kunnen we een beroep doen op ons netwerk, waar onder meer uitzendbureaus deel van uitmaken. Andere mogelijkheden zijn een leer-werktraject, bijvoorbeeld via De Beroepentuin, waarin ze worden klaargestoomd voor een baan in de elektrotechniek.’

Sparren
‘Wat de inzet van de MatchMakers jongeren oplevert? Door te sparren en de mogelijkheden duidelijk op een rij te zetten, weten we hoop, motivatie en een toekomstperspectief te bieden. Jongeren worden veel positiever, je ziet ze soms echt opleven. Een mooi voorbeeld is een leerlinge die niet kon kiezen tussen werken en leren (BBL) of school met stage (BOL) maar wel graag aan de slag wilde op een zorgboerderij.

Eerst zetten we haar mogelijkheden op grote vellen duidelijk op een rij, samen met de voor- en nadelen van de BBL- of BOL-variant van onderwijs. We namen contact op met enkele zorgboerderijen en nu gaat het goed met haar, op de weg die we samen hebben uitgestippeld. Die praktische aanpak en het resultaat gaven háar, maar ook míj heel veel energie en voldoening. Ik hoop samen met mijn collega’s en met dezelfde energie in deze mooie functie door te werken en mijn netwerk uit te breiden. Om op die manier nóg meer jongeren te bereiken en een mooi toekomstperspectief te bieden.’

Nieka Meijer

Matchmakers

‘Sommige jongeren zie je echt opleven.’

Dit is een uitgave van Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten, onderdeel van de Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ.

Tekst en redactie:
Jan-Willem Koene namens LVS
Marcel Sluijter, Scherp tekstwerk

Vormgeving:
Impuls Ontwerpt

Met speciale dank aan:
Reimke Willemze, Zeynep Kücükgülmez, Marieke den Besten, Cinnamon Adrianus, Ramon Sital, Edith de Bruin, Nieka Meijer, Daniëlle de Wilt.

November 2024